Pin mặt trời có phải năng lượng tương lai hay rác thải tiềm tàng?

“Pin năng lượng mặt trời – năng lượng tương lai hay rác thải tiềm tàng?” là chủ đề chương trình tọa đàm trực tuyến do Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh (GreenID) mới tổ chức. Ông Trịnh Minh Tuynh Tú – Ủy viên HĐQT Công ty CP Điện mặt trời Vũ Phong (Vũ Phong Solar) – là một trong ba khách mời của buổi tọa đàm này.

• DPPA thí điểm : Người dùng sắp được mua điện tái tạo trực tiếp từ đơn vị phát điện, không qua EVN
• Có nên lắp điện năng lượng mặt trời không, bao lâu hoàn vốn?
• Phát triển bền vững năng lượng tái tạo tại Việt Nam: Bài toán về tính linh hoạt của hệ thống điện và hệ thống lưu trữ năng lượng

Buổi tọa đàm còn có sự tham gia của ông Trần Đình Sính – Phó Giám đốc Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh (GreenID) và PGS. TS. Trần Anh Tuấn – Trưởng Bộ môn Quản lý Môi trường, Đại học Khoa học Huế.

Vấn đề xử lý các tấm pin năng lượng mặt trời sau khi hết vòng đời sử dụng đã được cộng đồng quan tâm thời gian qua, đặc biệt là sau phát biểu của một Đại biểu Quốc hội ngay tại nghị trường trong phiên chất vấn tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIV. Chương trình tọa đàm trực tiếp được thực hiện nhằm giải đáp tất cả các vấn đề về kỹ thuật, dư luận xã hội xung quanh việc bùng nổ pin năng lượng mặt trời. Liệu điện mặt trời có là “tội đồ” như nhiều ý kiến đồn thổi?

Theo PGS. TS. Trần Anh Tuấn, việc dư luận đặt ra nhiều câu hỏi về pin mặt trời là một tín hiệu tích cực vì đã có ngày càng nhiều người quan tâm về môi trường. Về cách gọi “pin mặt trời”, ông Tuấn cho rằng do việc chuyển ngữ không chính xác nên dễ gây nhầm lẫn với các loại pin điện hóa (pin ắc-quy, pin dùng trong các thiết bị điện tử…). Các loại pin này được xem là rác thải nguy hại vì trong đó có nhiều kim loại nặng và có a-xít. “Solar panel” nên được dịch là tấm quang năng, tấm năng lượng mặt trời vừa chính xác vừa giúp tránh gây nhầm lẫn.

Trả lời câu hỏi về tuổi thọ đích thực của tấm pin mặt trời, ông Trịnh Minh Tuynh Tú chia sẻ, mới đây, ở Mỹ đã công bố công trình của First Solar hoàn thành thử nghiệm 25 năm, từ năm 1995. Sau 25 năm, hiệu suất của các tấm quang năng này là hơn 85% so với ban đầu. Đáng nói, thời điểm năm 1995, công nghệ quang điện chưa phát triển như hiện tại. Hiện các vật liệu, công nghệ quang điện rất phát triển nên hoàn toàn có thể tự tin về tuổi thọ của tấm quang năng là trên 25 năm. Ông Tú cho biết thêm, các nhà sản xuất tấm quang năng hiện nay đều cam kết hiệu suất trên 80% sau 25 năm, trong đó các nhà sản xuất Tier 1 cam kết hiệu suất 84%.

Theo chia sẻ của ông Trần Đình Sính, các tấm quang năng từ khi lắp đặt trên vệ tinh vào những năm 1970 đến giờ vẫn làm việc tốt. Nói tuổi thọ tấm quang năng 20-25 năm là nói về hiệu suất, nghĩa là tuổi thọ về kinh tế; còn tuổi thọ về vật lý hoàn toàn có thể dài hơn. Khi hiệu suất của tấm quang năng xuống thấp, người dùng không còn thấy hiệu quả kinh tế nên không sử dụng, chứ không phải chúng bị hỏng, không sử dụng được.

PGS. TS. Trần Anh Tuấn cho biết thêm, ở châu Âu, từ khoảng năm 2000 đã phát triển các nhà máy điện mặt trời (solar farm). Đến nay, hiệu suất tấm quang năng ở các nhà máy này còn rất cao. Do vậy, ở một số nước châu Âu như Bỉ, Đức có chương trình tái sử dụng các tấm quang năng này để sạc xe điện, dùng trong tòa nhà phức hợp để cung cấp điện cho các tòa nhà… thay vì tái chế hay chôn lấp.

Các khách mời cũng phân tích chi tiết cấu tạo của tấm năng lượng mặt trời và các tế bào quang điện, đồng thời khẳng định tỷ lệ thu hồi, tái chế tấm quang năng rất cao, lên đến 93-95%. Theo PGS. TS. Trần Anh Tuấn, tỷ lệ kim loại nặng trong các tấm quang năng chỉ chiếm khoảng 1% và chỉ khi chôn lấp tấm quang năng, các kim loại này mới có khả năng phát tán ra ngoài môi trường. Tuy nhiên, do tỷ lệ thành phần có thể tái chế rất cao nên ngay từ đầu vấn đề tái sử dụng, tái chế tấm quang năng đã được xác định.

Thực tế, việc tái chế tấm quang năng đã được các nước trên thế giới thực hiện. Một nhà máy tái chế ở miền Nam nước Pháp năm 2018 đã xử lý 1.400 tấn tấm quang năng – tương đương với số lượng tấm quang năng đã hết sử dụng ở nước này. Dự kiến đến năm 2022, nhà máy sẽ tăng công suất lên 4.000 tấn/năm. Hiện có khoảng 72 công ty tái chế tấm quang năng trên thế giới, thuộc 18 quốc gia – thông tin từ ông Trần Đình Sính.

Giải thích lý do chưa có nhà máy tái chế tấm năng lượng mặt trời tại Việt Nam, ông Trịnh Minh Tuynh Tú cho rằng do tuổi thọ và vòng đời của tấm quang năng rất dài (có thể lên đến 30-50 năm nếu tính hết vòng đời), giai đoạn đầu số lượng thải loại quá ít nên chưa đủ để đầu tư riêng nhà máy với dây chuyền quy mô cho việc tái chế. Đồng ý kiến với ông Tú, ông PGS. TS. Trần Anh Tuấn cho rằng nếu bây giờ xây dựng các nhà máy tái chế thì sẽ chưa có nguyên liệu đầu vào cho các nhà máy này. Hiện tại, quan trọng nhất là Nhà nước cần làm rõ các thông tin liên quan đến cách tái sử dụng, tái chế cũng như các thành phần của tấm năng lượng mặt trời để mọi người hiểu rõ đó không phải chất thải nguy hại. Ngược lại, đó chính là tài nguyên đầu vào của các nhà máy tái chế sau này, để có các nguyên vật liệu phục vụ cho việc sản xuất tấm quang năng mới hoặc cho ngành công nghiệp xe điện…

• [CHIA SẺ] Chần chừ lắp đặt điện mặt trời vì nhiều mối phân vân
• Pin năng lượng mặt trời AE Solar có tốt không, mua ở đâu ?

Cuối buổi tọa đàm, các khách mời còn trao đổi về trách nhiệm của các bên trong việc thu hồi tấm quang năng đã qua sử dụng. 

Vũ Phong Energy Group