Nhiều khuyến nghị chính sách cho lộ trình 100% năng lượng tái tạo tại Việt Nam

Ngày 29/8/2023, tại Tọa đàm “Trao đổi về lộ trình chuyển dịch năng lượng, hướng tới 100% năng lượng tái tạo và Net Zero của Việt Nam”, nhiều chuyên gia, lãnh đạo doanh nghiệp trong ngành năng lượng đã cùng nhau chia sẻ, thảo luận nhằm đưa ra các khuyến nghị chính sách cho lộ trình 100% năng lượng tái tạo vào năm 2050 tại Việt Nam. Tọa đàm có sự tham gia của ông Phạm Đăng An – Phó Tổng Giám đốc Vũ Phong Energy Group.

Tọa đàm “Trao đổi về lộ trình chuyển dịch năng lượng”

Tọa đàm “Trao đổi về lộ trình chuyển dịch năng lượng, hướng tới 100% năng lượng tái tạo và Net Zero của Việt Nam” nằm trong khuôn khổ Dự án “Đối tác Đa bên hướng tới 100% năng lượng tái tạo góp phần thực hiện Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC)” (Dự án 100% RE MAP). Đây là dự án do Chính phủ Đức tài trợ, được triển khai đồng thời tại Việt Nam, Uganda và Nepal nhằm giới thiệu, kết nối các đối tác đa bên với mục tiêu hướng tới 100% năng lượng tái tạo (NLTT). Dự án tại Việt Nam được triển khai với hai kết quả quan trọng là Báo cáo kịch bản “Tầm nhìn ngành năng lượng Việt Nam: Hướng tới 100% NLTT vào năm 2050” và Báo cáo “Khuyến nghị chính sách thúc đẩy lộ trình chuyển dịch 100% NLTT vào năm 2050 tại Việt Nam”.

Tọa đàm có sự tham dự của đông đảo chuyên gia và lãnh đạo các doanh nghiệp

Tọa đàm do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam – Chi nhánh TP. HCM (VCCI-HCM), Hội đồng Doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững Việt Nam (VBCSD) và Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên tại Việt Nam (WWF Việt Nam) phối hợp tổ chức nhằm chia sẻ, cập nhật thông tin và các chính sách nổi bật trong ngành năng lượng cũng như các kết quả nghiên cứu của Dự án đến các bên liên quan. Bên cạnh đó, Tọa đàm cũng thúc đẩy các trao đổi, khuyến nghị chính sách cho quá trình chuyển dịch năng lượng hướng tới tương lai 100% NLTT, góp phần hiện thực hóa cam kết của Việt Nam đưa Phát thải ròng về “0” (Net Zero) vào năm 2050 và đóng góp trong việc giới hạn tăng nhiệt độ toàn cầu ở mức 1,5 độ C.

Ông Nguyễn Tiến Huy – Giám đốc Văn phòng Doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững, VCCI – phát biểu khai mạc buổi Tọa đàm

Chia sẻ tại Tọa đàm, Báo cáo “Tầm nhìn ngành năng lượng Việt Nam: Hướng tới 100% NLTT vào năm 2050” đã xây dựng 3 kịch bản cho ngành năng lượng Việt Nam đến năm 2050, bao gồm: Kịch bản phát triển thông thường (BAU), kịch bản 80% NLTT (80RE) và kịch bản 100% NLTT (100RE). Mức tiêu thụ năng lượng dự kiến sẽ tăng từ 65 lên 244 triệu tấn dầu tương đương (MMTOE) vào năm 2050 theo kịch bản BAU; 229 MMTOE trong kịch bản 80RE và 223 MMTOE trong kịch bản 100RE.

Sở dĩ mức tiêu thụ năng lượng trong kịch bản 100RE thấp hơn 8% so với kịch bản BAU là nhờ đạt được mức hiệu suất năng lượng cao hơn ở tất cả các các ngành tiêu thụ. Trong kịch bản này, tất cả các lĩnh vực chuyển sang sử dụng NLTT thông qua kết hợp giữa điện khí hóa và chuyển đổi sang nhiên liệu tái tạo. Trong hệ thống điện, 100% điện năng được sản xuất từ các nguồn tái tạo thay thế cho than và khí đốt. Quy mô công suất điện mặt trời và điện gió được mở rộng và được đảm bảo dự phòng bằng các hệ thống pin lưu trữ có dung lượng cao. Năng lực truyền tải của lưới điện cao hơn tới 8 lần so với trong kịch bản BAU.

Tổng yêu cầu đầu tư năng lượng cho toàn nền kinh tế cao nhất đối với kịch bản BAU ở mức 5.133 tỷ USD, thấp nhất ở kịch bản 80RE là 3.817 tỷ USD (thấp hơn 26% so với kịch bản BAU), tiếp đó là kịch bản 100RE với mức tổng đầu tư là 4.089 tỷ USD (thấp hơn 20% so với kịch bản BAU).

Dựa trên kết quả nghiên cứu, báo cáo đã đưa ra các đề xuất chính sách nhằm khuyến khích và tích hợp NLTT vào hệ thống điện, tạo cơ chế ưu đãi để áp dụng các giải pháp về NLTT và tăng cường khả năng vận hành linh hoạt các nguồn điện, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, khuyến khích áp dụng xe điện và các loại hình vận tải chạy bằng nhiên liệu tái tạo.

Hướng tới 100% NLTT, cần tạo cơ chế ưu đãi để áp dụng các giải pháp về NLTT và tăng cường khả năng vận hành linh hoạt các nguồn điện (Ảnh minh họa)

Theo PGS.TS. Phạm Hoàng Lương, Giám đốc Viện Khoa học Công nghệ Quốc tế Việt Nam-Nhật Bản thuộc Đại học Bách khoa Hà Nội, hai chiến lược trọng tâm để đạt được mục tiêu 100% NLTT tại Việt Nam là điện khí hóa kết hợp nâng cao hiệu quả năng lượng và NLTT kết hợp lưu trữ năng lượng. Chính vì vậy, về lộ trình chính sách thực hiện 100% NLTT cho toàn bộ giai đoạn từ nay đến 2050, PGS.TS. Phạm Hoàng Lương khuyến nghị trong quy hoạch ngành năng lượng cần có chính sách tích hợp nguồn NLTT, mở rộng lưới điện, đầu tư điện gió ngoài khơi, tích hợp tốt hơn việc lưu trữ năng lượng vào hệ thống điện… PGS.TS. Phạm Hoàng Lương cũng đưa ra nhiều khuyến nghị về cơ cấu thể chế, định giá và hợp đồng năng lượng, tiếp cận năng lượng và năng lượng phân tán… Trong giai đoạn trước mắt đến năm 2030, PGS.TS. Phạm Hoàng Lương đưa ra 4 khuyến nghị cụ thể, bao gồm: Tích hợp phát triển NLTT vào ngành điện; Điện khí hóa ngành giao thông vận tải; Phát triển điện gió ngoài khơi; và Tích hợp các mục tiêu biến đổi khí hậu với mục tiêu NDC của Việt Nam.

Tại Tọa đàm, bà Vũ Chi Mai, Giám đốc dự án CASE, đã chia sẻ thêm về xu hướng chuyển dịch năng lượng trên thế giới, đặc biệt là mục tiêu NLTT trong công suất phát điện tại một số quốc gia như Đức (100% điện NLTT vào năm 2035), Thụy Điển (100% điện NLTT vào năm 2045)… Theo bà Vũ Chi Mai, 100% RE mang lại nhiều lợi ích về môi trường, kinh tế nhưng cũng đối mặt với nhiều thách thức, có thể kể đến như các thách thức về tài chính, công nghệ, hạ tầng lưới điện, khung chính sách, quỹ đất…

Một phần quan trọng trong khuôn khổ chương trình là Phiên tọa đàm với sự tham gia của nhiều chuyên gia, lãnh đạo doanh nghiệp trong ngành năng lượng, gồm: PGS.TS. Phạm Hoàng Lương; ông Bùi Văn Thịnh – Chủ tịch Hiệp hội điện gió, điện mặt trời Bình Thuận; ông Phạm Đăng An – Phó Tổng Giám đốc Vũ Phong Energy Group; bà Bùi Mỹ Trang – Quản lý Chương trình Năng lượng, Ngân hàng HSBC và ông Nguyễn Thành Trung – Quản lý dự án MAP, WWF Việt Nam. Điều phối phiên tọa đàm là TS. Nguyễn Đức Tuyên – Giám đốc Chương trình đào tạo Hệ thống điện và năng lượng tái tạo, Đại học Bách khoa Hà Nội.

Ông Phạm Đăng An – Phó Tổng Giám đốc Vũ Phong Energy Group – chia sẻ tại Phiên tọa đàm

Tại Phiên tọa đàm, các diễn giả đã cùng nhau chia sẻ, thảo luận về những cơ hội và thách thức trong quá trình chuyển dịch năng lượng; vai trò của các doanh nghiệp trong lộ trình mục tiêu 100% NLTT và Net Zero; các vấn đề chính sách, công nghệ, tài chính để các doanh nghiệp hoạt động trong ngành NLTT cũng như doanh nghiệp sử dụng NLTT có thể phát triển và phát huy tối đa tiềm năng từ các nguồn năng lượng này. Trong đó, từ thực tế làm việc với các doanh nghiệp, ông Phạm Đăng An – Phó Tổng Giám đốc Vũ Phong Energy Group đã chia sẻ về xu hướng sử dụng NLTT nói chung, điện mặt trời mái nhà nói riêng tại các doanh nghiệp sản xuất nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn xanh, thực hành ESG theo xu thế chung của toàn cầu. Ông Phạm Đăng An nhấn mạnh, trong thời gian tiếp theo, phương án mua bán điện PPA (Power Purchase Agreement) với sự tham gia của các đơn vị đầu tư sẽ tiếp tục là giải pháp tối ưu cho doanh nghiệp vì nó giúp doanh nghiệp giải quyết bài toán tài chính khi hoàn toàn không phải bỏ vốn đầu tư và vận hành hệ thống, được sử dụng điện mặt trời với giá rẻ hơn và sẽ được chuyển giao hệ thống miễn phí sau hợp đồng.

Ông Phạm Đăng An cho biết, hiện đã có 929 trong 2.000 công ty đại chúng lớn nhất trên thế giới trong danh sách Forbes Global 2000 đã đặt mục tiêu Net Zero (số liệu từ Net Zero Tracker); trong khi đó RE100 – sáng kiến kêu gọi các doanh nghiệp lớn sử dụng 100% điện từ NLTT – cũng đã có hơn 400 thành viên, bao gồm nhiều tập đoàn đa quốc gia, các doanh nghiệp hàng đầu thế giới ở nhiều lĩnh vực. EU – một trong những đối tác thương mại quan trọng hàng đầu của Việt Nam – đã ban hành đạo luật Cơ chế điều chỉnh carbon biên giới (CBAM) như một trong những sáng kiến nhằm thúc đẩy việc giảm phát thải khí nhà kính và đạt trung hòa carbon vào năm 2050. Vương quốc Anh cũng tiến hành tham vấn về một cơ chế tương tự. Trước đó, Hoa Kỳ đã giới thiệu đạo luật Cạnh tranh sạch và thông qua Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) để hướng đến nền kinh tế không phát thải vào năm 2050.

Như vậy, có thể thấy, đây là sự chuyển dịch theo xu thế chung của thế giới, cũng là bài toán cần lưu ý ngay từ bây giờ với các doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Điều này đồng thời cũng thể hiện sự cần thiết phải phát triển thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam. Trong giai đoạn tới, khi các doanh nghiệp cần thực hành giảm phát thải theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP, sự phát triển của thị trường tín chỉ carbon và việc mua bán các chứng chỉ năng lượng tái tạo quốc tế I-REC sẽ càng thúc đẩy nhu cầu phát triển điện mặt trời mái nhà tại doanh nghiệp. Xa hơn, theo xu hướng doanh nghiệp trung hòa carbon, có thể phát triển điện mặt trời kết hợp các giải pháp lưu trữ năng lượng, xe điện, thu giữ carbon…

Các doanh nghiệp sản xuất được tạo điều kiện sử dụng NLTT không chỉ mang lại ý nghĩa cho chính doanh nghiệp để thực hành ESG, tăng sức cạnh tranh, tiếp cận đơn hàng từ các thị trường quốc tế mà còn góp phần quan trọng cho lộ trình 100% NLTT tại Việt Nam – ông Phạm Đăng An chia sẻ.

Vũ Phong Energy Group

Xem thêm bài viết tiếng Anh