Ngành năng lượng tái tạo Việt Nam: Cơ hội, thách thức và hướng đi của doanh nghiệp – Góc nhìn từ chuyên gia

Ngày 21/08/2025 vừa qua, tại TP.HCM, Hội nghị “Hợp tác phát triển dự án/công trình năng lượng: Chuyển biến, xu hướng và đề xuất cho doanh nghiệp” do Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) phối hợp cùng ITPC TP.HCM tổ chức đã thu hút sự quan tâm lớn của cộng đồng doanh nghiệp ngành năng lượng tái tạo. Đây là dịp để doanh nghiệp, nhà đầu tư và các chuyên gia pháp lý cùng ngồi lại để thảo luận sâu về “chuyển biến, xu hướng và đề xuất”.

Ông Phạm Đăng An – Phó Tổng Giám đốc Vũ Phong Energy Group; Giám đốc VP Carbon là người Dẫn Đề cho Hội nghị và đã chia sẻ những quan điểm, phân tích sâu sắc về bức tranh toàn cảnh, cũng như thách thức và cơ hội mà doanh nghiệp năng lượng tái tạo Việt Nam đang đối mặt trong bối cảnh chuyển đổi năng lượng toàn cầu.

Mở đầu phần Dẫn Đề, ông An đặt ra câu hỏi “Khi EU bắt đầu tính tiền carbon với hàng xuất khẩu, nhà máy của chúng ta sẽ ứng phó như thế nào?” thể hiện sự quan trọng và tính cấp thiết của việc các doanh nghiệp Việt cần chuyển đổi xanh toàn diện và minh bạch. Xuyên suốt phần Dẫn Đề, 3 luận điểm chính được nhấn mạnh:

• Việt Nam đang đứng trước một cơn bão hoàn hảo cho ngành năng lượng tái tạo.
• Các doanh nghiệp Việt đang đứng trên một sân chơi hoàn toàn mới.
• Doanh nghiệp cần biến những thách thức hiện có thành cơ hội, kịp nắm bắt thời cơ ngay trước khi có chính sách chắc chắn.

Chi tiết phần Dẫn Đề của ông An được trình bày và diễn giải trong bài viết này.

Doanh nghiệp ngành năng lượng tái tạo Việt Nam đang đứng trước “cơn bão hoàn hảo”

Ông Phạm Đăng An nhận định, ngành năng lượng tái tạo Việt Nam đang bước vào một “cơn bão hoàn hảo”, khi ba áp lực lớn cùng lúc hội tụ và tác động mạnh mẽ đến thị trường: Cầu, Cung và Thể chế. Một mặt, nhu cầu điện của đất nước được dự báo sẽ tăng 10,5-13% mỗi năm; với 1% tăng trưởng kinh tế tương đương 1,5% nhu cầu điện tăng. Phụ tải điện năm 2025 cực đại: 54,5 GW (+11,3%), nghĩa là nếu doanh nghiệp không tự chủ năng lượng, rủi ro gián đoạn vận hành tăng rõ rệt.

Doanh nghiệp ngành năng lượng tái tạo Việt Nam đang đứng trước “cơn bão hoàn hảo”

Song song đó, áp lực về cung từ Quy hoạch điện VIII đặt mục tiêu đến năm 2030 công suất nguồn điện năng lượng tái tạo phải tăng lên khoảng 150 GW gấp đôi so với 2020, trong khi hạ tầng và khả năng huy động vốn vẫn còn hạn chế.

Đặc biệt, các thay đổi về thể chế đang diễn ra nhanh chóng:

• Khung pháp lý cho cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) đã sẵn sàng (Nghị định 57/2025);
• Thị trường carbon nội địa sẽ vận hành thí điểm giai đoạn 2025–2028;
• Cơ chế CBAM của EU sẽ chính thức có hiệu lực từ năm 2026.

Thông điệp ông An đưa ra rõ ràng: “Doanh nghiệp không thể đứng ngoài cuộc, sự trì hoãn hôm nay sẽ trở thành áp lực lớn và chi phí đắt đỏ ngay từ năm 2026”.

Ngành năng lượng tái tạo: Sân chơi mới – thay đổi tư duy để nắm bắt cơ hội

Giá trị trong ngành năng lượng tái tạo đang dịch chuyển mạnh mẽ, từ việc đơn thuần “xây lắp” sang cung cấp những “giải pháp toàn diện”. Đây được xem là điểm cốt lõi để doanh nghiệp Việt Nam có thể cạnh tranh và phát triển bền vững.

Trong bối cảnh mới, năng lực huy động vốn xanh cùng việc ký kết được các hợp đồng mua bán điện dài hạn sẽ trở thành yếu tố quyết định trong cuộc đua phát triển dự án. Đồng thời, giá trị lâu dài không còn nằm ở khâu xây dựng (EPC), mà thuộc về vận hành – bảo trì, hệ thống lưu trữ năng lượng (BESS) và các giải pháp số hóa nhằm tối ưu hiệu quả.

Song song đó, tín chỉ năng lượng tái tạo và dữ liệu ESG đang nổi lên như một nguồn doanh thu chiến lược, giúp doanh nghiệp tạo thêm giá trị gia tăng và đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải thay đổi tư duy, chuyển mình từ vai trò nhà thầu sang đối tác giải pháp năng lượng toàn diện, qua đó thúc đẩy phát triển bền vững và sáng tạo.

Doanh nghiệp cần biến thách thức thành lợi thế cạnh tranh bền vững

Ông An chia sẻ: “Dù ngành năng lượng tái tạo vẫn tồn tại nhiều bất cập, chính những áp lực hiện tại lại mở ra cơ hội chưa từng có.”. Theo ông An, sự thiếu rõ ràng về cơ chế giá đang thúc đẩy sự ra đời của các mô hình tài chính sáng tạo như Zero-CapEx và hợp đồng DPPA, giúp doanh nghiệp vừa tối ưu chi phí vừa đáp ứng chuẩn xanh trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Những rủi ro pháp lý phức tạp lại trở thành động lực cho các hình thức hợp tác như liên doanh (JV – Joint Venture), M&A hay hợp đồng hợp tác kinh doanh (BCC – Business Cooperation Contract), qua đó chia sẻ rủi ro, huy động vốn và nguồn lực hiệu quả hơn.

Mô hình hợp tác Zero-CapEx điện mặt trời của Vũ Phong Energy Group

Trong khi đó, áp lực ngày càng lớn về ESG và carbon đang buộc doanh nghiệp phải xây dựng năng lực quản lý dữ liệu, triển khai hệ thống đo đếm – báo cáo – xác minh (MRV) và chuẩn bị sẵn sàng cho thị trường phát thải. Đây sẽ là lợi thế cạnh tranh dài hạn cho những đơn vị tiên phong. Thông điệp mà ông Phạm Đăng An nhấn mạnh: “Người chiến thắng trong ngành năng lượng tái tạo không phải là người chờ đợi chính sách hoàn chỉnh, mà là người chủ động kiến tạo thị trường bằng hợp đồng thông minh, dữ liệu minh bạch và sự hợp tác chiến lược đúng đắn.”

Ngành năng lượng tái tạo tại Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển bùng nổ với nhiều cơ hội chưa từng có, nhưng cũng đầy thách thức đan xen. Để tận dụng được các lợi thế và vượt qua khó khăn, cộng đồng doanh nghiệp cần có tầm nhìn chiến lược, đổi mới tư duy và sẵn sàng đương đầu với những thay đổi nhanh chóng của thị trường và thể chế. Sự chủ động, sáng tạo và hợp tác sẽ là chìa khóa mở ra tương lai phát triển xanh, bền vững và thịnh vượng cho ngành năng lượng tái tạo Việt Nam.

Sự chủ động, sáng tạo và hợp tác sẽ là chìa khóa mở ra tương lai phát triển xanh, bền vững và thịnh vượng cho ngành năng lượng tái tạo Việt Nam.

Vũ Phong Energy Group